رشته مکانیک بخشی از علم فیزیک است که با استفاده از مفاهیم پایه علم فیزیک و به تبع آن ریاضی به بررسی حرکت اجسام و نیروهای وارد بر آن‌ها می‌پردازد و می‌کوشد تا با توجه به نتایج بررسی‌های خود، طرحی نو در زمینه فن‌شناسی و صنعت ارائه دهد و در راه پیشرفت انسان گامی به جلو بردارد.
معرفی اجمالی رشته مکانیک
بررسی حرکت خودرو و عوامل موثر بر روی آن بر عهده فیزیک است اما این که چگونه حرکت آن تنظیم شود بر عهده مکانیک است. بنابراین می‌توان گفت رشته مکانیک، علم فیزیک را عملی می‌کند. مکانیک، حرکت و عوامل ایجاد کننده آن مانند نیروها، گشتاورها و شکل را تحلیل می‌کند اما مهندسی مکانیک تا حدودی با علم مکانیک تفاوت دارد زیرا یک مهندس مکانیک علاوه بر علم مکانیک باید بسیاری از علوم دیگر را بیاموزد. شاید بتوان گفت که رشته مهندسی مکانیک، رشته تحلیل و طراحی سیستم‌های دینامیکی و استاتیکی است.
رشته مهندسی مکانیک را شاید بتوان از نقطه نظر تنوع موضوعات تحت پوشش، جامع‌ترین رشته مهندسی به شمار آورد. زیرا این رشته در برگیرنده همه علوم و فنونی است که با تولید، تبدیل و استفاده از انرژی، ایجاد و تبدیل حرکت و انجام کار، تولید و ساخت قطعات و ماشین‌آلات و به کارگیری مواد مختلف در ساخت آن‌ها و همچنین طراحی و کنترل سیستم‌های مکانیکی، حرارتی و سیالاتی مرتبط است. به عبارت دیگر محاسبات فنی، مدل‌سازی و شبیه‌سازی، طراحی و تهیه نقشه‌ها، تدوین روش ساخت، تولید و آزمایش همه ماشین‌آلات و تاسیسات موجود در دنیا با تکیه بر توانایی‌های مهندسان مکانیک انجام می‌گیرد.
توانایی‌های مورد نیاز و قابل توصیه
«مکانیک بهشت ریاضیات است» این جمله زیبا از «لئونارد اولر» ریاضی‌دان بزرگ سوئیسی، بیانگر ارتباط تنگاتنگ ریاضیات با مکانیک است. در واقع مهندسی مکانیک به‌ویژه در گرایش حرارت و سیالات از مباحث و مسایل ریاضی بسیار استفاده می‌کند. از سوی دیگر همان‌طور که پیش از این گفتیم مکانیک بخشی از علم فیزیک است و حتی دانش‌آموزان دوره متوسطه نیز با علم مکانیک در کتاب فیزیک خود آشنا می‌شوند و این علم به‌خصوص در گرایش طراحی جامدات اهمیت بسیاری دارد. به همین دلیل دانشجوی مهندسی مکانیک باید در دو درس ریاضی و فیزیک قوی و از هوش، استعداد و قدرت تجسم خوبی برخوردار باشد.
فعالیت در رشته مهندسی مکانیک بسیار متنوع است و در نتیجه هم دانشجوی علاقه‌مند به کارهای تئوریک می‌تواند جذب این رشته شود و در بخش‌های نظری و تئوری فعالیت کند و هم دانشجوی خلاق و علاقه‌مند به طراحی و ساخت وسایل و دستگاه‌های مختلف می‌تواند این رشته را انتخاب نماید. اما بدون شک یک مهندس مکانیک موفق کسی است که به یاری دو بال علم و عمل پیشرفت کند. برای همین بهتر است پروژه‌های تحقیقاتی دانشجویان تلفیقی از کار تئوریک و عملی باشد. همچنین توصیه می‌شود دانشجوی این رشته باید از نظر جسمی آمادگی کار در محیط‌های پرجمعیت و کارخانجات دور از شهر را داشته باشد.
آینده شغلی، بازار کار، درآمد
در حال حاضر دانشجوی توانمند مهندسی مکانیک پس از فارغ‌التحصیلی مشکل کاریابی ندارد زیرا توسعه سخت‌افزاری و رشد مسائل مهندسی، گرایش به سمت تولید داخل و ایجاد فناوری تولید تجهیزات و وسایل در داخل کشور و روی آوردن به خدمات مهندسی به علت محدودیت‌های ارزی و کاهش درآمدهای نفتی، باعث رشد چشم‌گیر بازار کار مهندسان مکانیک در ایران شده است. یک مهندس مکانیک در حال حاضر در زمینه‌های مختلفی فعالیت می‌کند که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- طراحی و ساخت ماشین‌آلات و قطعات آن‌ها، اعم از ماشین‌آلات تولیدی تمامی صنایع، لوازم خانگی و تجهیزات پزشکی
- طراحی و ساخت تجهیزات مکانیکی نیروگاه‌های فسیلی، اتمی، خورشیدی، بادی و آبی
- طراحی و ساخت تجهیزات و سیستم‌های انتقال و تصفیه آب، سیستم‌های مکانیکی و کنترلی پالایشگاه‌ها و کارخانجات شیمیایی
- طراحی و ساخت تاسیسات حرارتی و برودتی ساختمان‌ها و اماکن، بالابرها و آسانسورها و سیستم‌های حمل و نقل
- ساخت ماشین‌آلات تغلیظ و بازیافت مواد مثل کارخانجات قند، کاغذسازی، سیمان، نساجی، نمک و کنسانتره
- طراحی و ساخت وسایل و تجهیزات حمل و نقل زمینی، دریایی و هوایی
- ساخت تجهیزات دفاعی مانند تانک، راکت، اژدر و پل‌های متحرک
- ساخت روبات‌ها، بازوهای مکانیکی و سیستم‌های تولید
در ضمن یک مهندس مکانیک می‌تواند به عنوان کارشناس و مشاور فنی در بانک‌ها، شرکت‌های سرمایه‌گذاری و بیمه و شرکت‌های بازرسی و نظارت امور بین‌المللی فعالیت کند.