چگونه میتوان معضل بیکاری را حل کرد؟ با مساله سوءاستفاده مالی و فساد اداری چه باید کرد؟ چرا کارکنان سازمانها، گرفتار دلسردی، یاس و افسردگی میشوند؟ چرا در تعدادی از سازمانهای ما از امکانات موجود به خوبی استفاده نمیشود؟
بسیاری از متخصصان علوم گوناگون، به ویژه صاحبنظران علوم انسانی درپاسخ به این سوالها میگویند که کلید معمای مشکلات سازمانهای هر جامعه «مدیریت» است. چون تامین نیازهای فنی، خدماتی، درمانی و تفریحی جامعه، بدون وجود مدیران لایق که بالاترین کارآیی و بهرهوری را داشته باشند، امکانپذیر نیست. به همین دلیل هر جامعهای برای فایق آمدن بر مشکلات سازمانی خود، قبل از هر چیز باید به مساله آموزش صحیح و موثر مدیریت توجهی بنیادی داشته باشد. تخصصی که در بیشتر دانشگاههای معتبر علوم انسانی جهان، تحت عنوان رشته مدیریت آموزش داده میشود. رشته مدیریت در کشور ما دارای شاخههای متعددی است که از آن جمله میتوان به مدیریت بازرگانی، صنعتی، دولتی، جهانگردی، بیمه، بیمهاکو، امور گمرکی و امور بانکی اشاره کرد و همچنین از شاخههای تخصصیتری مثل مدیریت کمیسریای دریایی یا اداره امور بیمارستانها نام برد.
گرایش مدیریت بازرگانی
یک دانشجوی مدیریت بازرگانی به عنوان یک مدیر تجاری تحصیلکرده، میتواند امور تجاری را تفکیک و اداره کند و به یاری قدرت خلاقه خویش در ایجاد بازار جدید، ارائه خدمات متنوع و تازه، ابداع روشهای جدید در عرضه و توزیع، کارآفرین باشد. فارغالتحصیل مدیریت بازرگانی باید بتواند برای کالاهای موجود، بازار جدیدی پیدا کند یا روشهای مطلوب توزیع را در سیستم دولتی طراحی نماید، چون امروزه یکی از بزرگترین مشکلات کشور ما، رساندن محصولات کشاورزی مثل برنج، چای و مرکبات به بازار و به دست مصرفکننده است. دروس اصلی و تخصصی این گرایش عبارتند از:
مدیریت استراتژیک، حقوق بازرگانی، حسابرسی، مدیریت تولید، مدیریت مالی، توسعه اقتصادی و برنامهریزی، روانشناسی کار، حسابداری صنعتی، بازاریابی و مدیریت بازار، تجزیه و تحلیل و طراحی سیستم، سازمانهای پولی و مالی بینالمللی، بازرگانی بینالمللی ، بازاریابی بینالملل، پول و ارز و بانکداری، سیاست پولی و مالی، سیستمهای خرید و انبارداری توزیع، حقوق بازرگانی بینالملل، تحقیقات بازاریابی، روابط صنعتی، سمینار در مسایل مالی، سمینار در مسایل بازاریابی، بهرهوری و تجزیه و تحلیل آن در سازمان.
گرایش مدیریت صنعتی
یکی از علل عدم موفقیت صنایع ما این است که اکثر مسئولان واحدهای صنعتی؛ فارغالتحصیل مدیریت صنعتی نیستند. حضور یک کارشناس مدیریت صنعتی که مسئولیت نیروی انسانی را بر عهده بگیرد، در هر واحد صنعتی ضروری است تا بتواند با استفاده از دانش خویش؛ مشارکت، مهارت و انگیزه نیروی انسانی واحد صنعتی مورد نظر را افزایش دهد. مدیریت صنعتی دارای سه بعد اصلی فنی و تکنیکی، مالی و رفتاری و اجتماعی است. در رشته مهندسی صنایع دانشجویان بیشتر به مطالعه بعد فنی و تکنیکی صنایع میپردازند اما رشته مدیریت صنعتی به دو بعد مالی و رفتاری صنایع تاکید بیشتری دارد. دروسی اصلی و تخصصی این رشته عبارتند از:
مدیریت مالی، روانشناسی صنعتی، حسابداری صنعتی، بازاریابی و مدیریت بازار، کنترل کیفیت آماری، سیستمهای خرید و انبارداری و توزیع، تحقیق در عملیات، کنترل پروژه، طرحریزی و تعمیرات و نگهداری، کارسنجی و روشسنجی، مدیریت کارخانه، حفاظت صنعتی، بررسی اقتصادی طرحهای صنعتی، روابط صنعتی، فنون تجزیه و تحلیل و طراحی سیستم، بازاریابی بینالمللی، بهرهوری و تجزیه و تحلیل آن در سازمان، پروژه.
گرایش مدیریت دولتی
هدف رشته مدیریت دولتی، تربیت مدیران شایستهای است که بتوانند وظایف پنجگانه محوله را به نحو احسن در سازمانها و تشکیلات دولتی کشور انجام دهند. این وظایف عبارتند از:
- برنامهریزی و اجرای آن
- سازماندهی یا تقسیم وظایف بین کارکنان یک سازمان به نحوی که با تقسیم کار بتواند مهارت پرسنل خود را در پرداختن به کارهای جزئی افزایش دهد
- عملیات امور استخدامی یا کارگزینی کارکنان جدید
- هدایت و راهبری
- نظارت و کنترل.برای مثال چون در یک بخش دولتی، رقابت وجود ندارد؛ کارکنان تمایل به افزایش ارتقای خدمات ندارند و این وظیفه مدیریت است که بتواند در چارچوب قوانین و مقررات دولتی، با خلاقیت و نوآوری خویش، کارآیی و بهرهوری کارکنان را افزایش دهد
گرایش مدیریت بیمه
بیمه یکی از شاخصهای توسعه در کشورهای پیشرفته است، چون هر سرمایهداری که بخواهد در کشوری سرمایهگذاری کند، باید اطمینان داشته باشد که در صورت بروز هرگونه حادثه یا خطری، سرمایه وی مصون خواهد بود. از همینرو در کشورهای پیشرفته از بیمه به عنوان صنعت بیمه یاد میکنند. به این معنی که همزمان با توسعه صنعت، بیمه نیز توسعه خواهد یافت و همچنین بر این اعتقادند که هر فردی نمیتواند وارد این صنعت شود بلکه باید متخصص و دانشآموخته این صنعت باشد. در کشور ما نیز دانشجوی مدیریت بیمه، نحوه اداره سازمانهای بیمه و چگونگی رفتار با بیمهگذارها را فرا میگیرد تا بتواند آنها را به بیمهگذاری ترغیب و تشویق کند. همچنین دانشجوی این گرایش درباره انواع فعالیتهای بیمه مثل بیمه عمر، ماشین، خدمات درمانی و غیره اطلاعات لازم را کسب کرده و چگونگی فعالیت دراین زمینهها را براساس پایه و مبانی مدیریتی فرا میگیرد.
دروس اصلی و تخصصی این گرایش در طول تحصیل عبارتند از: حسابداری صنعتی، اصول مدیریت بازرگانی، روانشناسی عمومی، جامعهشناسی، توسعه اقتصادی، حسابرسی، پول و ارز و بانکداری، حقوق تجارت، حقوق مدنی، اصول بیمه، بیمه اموال، بیمه اشخاص، حسابداری شرکتهای بیمه، مدیریت ریسک و بیمه، بیمه اتکایی، حقوق بیمه، بازاریابی و مدیریت بازار، متون بیمه انگلیسی.
تواناییهای لازم
قدرت رهبری، اعتماد به نفس، روابط اجتماعی خوب، توان تجزیه و تحلیل و قدرت بیان قوی از ویژگیهای لازم برای دانشجوی رشته مدیریت در تمامی گرایشها است. دانشجوی این رشته بخصوص در گرایشهای بازرگانی و صنعتی باید به مسائل تجاری و اقتصادی و محیط بازار علاقهمند بوده و در دروس ریاضی، زبان انگلیسی و ادبیات فارسی قوی باشد. همچنین دانشجوی رشته مدیریت بخصوص مدیریت صنعتی باید در دروس ریاضی و آمار قوی باشد. دانشجوی مدیریت جهانگردی نیز لازم است که به تاریخ و فرهنگ خود و به درس جغرافیا علاقهمند باشد و از روابط اجتماعی خوبی برخوردار بوده و به یک زبان خارجی مثل انگلیسی، فرانسه یا عربی مسلط باشد تا بتواند با جهانگردان خارجی به راحتی ارتباط برقرار کند. این رشته از هر سه گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی، علوم تجربی و علوم انسانی دانشجو میپذیرد.
موقعیت شغلی در ایران
یک فارغالتحصیل رشته مدیریت نباید انتظار داشته باشد که از همان بدو امر به عنوان مدیر یک شرکت یا کارخانه مشغول به کار گردد. چون بخشی از مطالب و محتوای کلاسهای مدیریت باید به عنوان تجربه از محیط و سازمانهای جامعه گرفته شود. بنابراین فارغالتحصیل این رشته در ابتدا باید به عنوان یک کارشناس در ردههای پایینتر وارد بازار کار شده و سپس به مرور پلههای ترقی را طی کند. در کل فارغالتحصیل مدیریت دولتی میتواند در موسسات دولتی و عمومی و خدماتی مشغول به کار گردد. مدیریت بازرگانی میتواند در سازمانهای اقتصادی و بازرگانی فعالیت کند و مدیریت صنعتی برای کار در سازمانهای صنعتی و تولیدی مناسبتر است. به دلیل نیاز به نیروی کار متخصص در صنعت جهانگردی کشور نیز، تمامی دانشجویان گرایش مدیریت جهانگردی جذب بازار کار میشوند و میتوانند در دفاتر خدمات مسافرتی به عنوان مدیر فنی یا تورگردان و یا در سازمان میراث فرهنگی و گردشگری وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی مشغول به کار گردند. علاوه بر شرکتهای بیمه دولتی که به متخصصان رشته مدیریت نیاز دارند، شرکتهای بازرگانی و حمل و نقل که در ارتباط با تجارت بینالمللی هستند نیز فارغالتحصیلان گرایش مدیریت بیمه را جذب میکنند.